"ตะลอนตามอำเภอใจ"-"เมืองเชียงคาน" หรืออำเภอเชียงคาน อำเภอเล็กๆอำเภอหนึ่ง ในจังหวัดเลย และเป็นจังหวัดหนึ่งหนึ่งของภาคอีสานที่มีพื้นที่ติดชายแดนสปป.ลาว ถือเป็นเมืองเล็กๆ ที่น่ารัก ผู้คนอัธยาศัยดี มีน้ำใจไมตรี ยิ้มแย้มแจ่มใส เวลาที่นี่รู้สึกว่าผ่านไปช้ามาก เราสามารถทำอะไรได้หลายๆ อย่าง
อย่างที่ชีวิตในเมืองหลวงทำไม่ได้ ได้กินเต็มที่ ได้นอนเต็มอิ่ม ได้สูดอากาศบริสุทธิ์ ได้รับมิตรจากคนแปลกหน้า ด้วยน้ำใจไมตรีจากเจ้าถิ่น และที่นี่อาจจะทำให้คุณได้แรงบันดาลใจอะไรสักอย่างก็ได้ ถ้าใครมีโอกาสได้มาเยือน "เมืองเชียงคาน" รับรองว่าต้องหลงเสน่ห์ความ เรียบง่ายของที่นี่และอยากกลับมาอีกครั้งแน่นอน
ผมมีโอกาสมาเยือน"เมืองเชียงคาน" ที่ได้รับการต้อนรับจากผู้ใหญ่ใจดีในฐานะเจ้าถิ่น อย่าง "คุณพิสุทธิ์ บุศยพรรณพงศ์" นายอำเภอเชียงคาน ที่ได้ให้การต้อนรับคณะสื่อมวลชน รวมถึงคณะของผู้บริหารกรมการปกครอง นำโดยคุณทรงพล ใจกริ่ม เลขานุการกรมการปกครอง 
หมู่บ้านวัฒนธรรมไทดำบ้านนาป่าหนาดตั้งอยู่ บ้านนาป่าหนาดคุ้มใต้ ตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ถือเป็นหมู่บ้านวัฒนธรรม ที่มีความโดดเด่นและน่าสนใจ เพราะเป็นชุมชนท่องเที่ยวเข้มแข็ง ซึ่ง "คุณพิสุทธิ์ บุศยพรรณพงศ์" นายอำเภอเชียงคาน ได้พาคณะมาเยี่ยมชมวิถีชีวิตชาวไทดำ และได้มีโอกาสพูดคุย "คุณจิรวดี ศิลธรรม" นายกเทศมนตรีตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ซึ่งเธอบอกว่า ไทดำนั้นเป็นคนชาติไทยที่เรียกตัวเองว่าไต หรือไท และมีเชื่อเรียกต่างๆหลายชื่อ เช่น ลาวโซ่ง ไทโซ่ง ไทซงดำ ไทโซ่งดำ
ถิ่นเดิมของไทซงดำ อยู่ที่เมืองเลียนเทียนฟู ทางทิศตะวันตกของประเทศเวียดนาม ไทดำบ้านนาป่าหนาด อพยพมาจากแคว้นสิบสองจุไท ในสมัยรัชการที่ 5 ถือเป็นหมู่บ้านไทดำ กลุ่มสุดท้าย อพยพมาจากเมืองเชียงขวางประเทศลาว ในสมัยสงครามปราบจีนฮ้อ และมาตั้งบ้าน
เรือนอยู่ที่บ้านนาป่าหนาด หมู่ที่ 4 ตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน เมื่อปีพ.ศ.2450
ชาวไทดำ ถือได้ว่ามีประวัติศาสตร์ยาวนานน่าศึกษาอย่างยิ่ง มีขนบธรรมเนียมประเพณี ภาษาพูด และภาษาเขียนเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว มีความเป็นอยู่เรียบง่าย มีจิตใจเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่และรักความสงบ ชาวไทดำบ้านนาป่าหนาด ตำบลเขาแก้ว เป็นไทดำที่มีอยู่เพียงหมู่บ้านเดียว
ในจังหวัดเลย และยังมีการรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีมาจนถึงปัจจุบัน ไทดำบ้านนาป่าหนาด ยังมีตัวอักษรไทดำที่ยังมีการอนุรักษ์เก็บบันทึกไว้เป็นหลักฐานไว้ที่ศูนย์อนุรักษ์ไทดำบ้านนาป่าหนาด นอกจากนี้ ชาวไทดำยังมีตระกูลเรียกว่าสิงห์ เช่นเดียวกับแซ่ในภาษาจีน มีประเพณีท้องถิ่นที่ปฎิบัติสืบทอดกันมายาวนาน ได้แก่ เครื่องแต่งกาย อาหาร และการละเล่นของชาวไทดำ ที่เรียกว่าแซปาง ชาวบ้านได้เล่นกันถึงปัจจุบัน และจะมีการจัดงานโฮมพี่น้องไทดำในวันที่ 6 เมษายน ของทุกปี
นอกจากนี้ จากข้อมูลที่นอกเหนือจากการบอกเล่าของ "คุณจิรวดี ศิลธรรม" นายกเทศมนตรีตำบลเขาแก้ว ระบุว่า หมู่บ้านวัฒนธรรมบ้านไทดำบ้านนาป่าหนาด ก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2539 โดย อาจารย์เพชรตะบอง ผู้อำนวยการศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน อำเภอเชียงคานร่วมกับชาวบ้าน บ้านนาป่าหนาดในการจัดสร้างขึ้นเพื่อให้เป็นแหล่งที่เผยแพร่ข้อมูลด้าน วัฒนธรรม และวิถีชีวิตรวมทั้งประวัติ ความเป็นมาของชนชาวไท
นาป่าหนาดเป็นจำนวนมาก อาทิ ประวัติความเป็นมาของหมู่บ้าน ประเพณีวัฒนธรรม วิถีชีวิตความเป็นอยู่ อาจมาเป็นการส่วนตัวหรือหมู่คณะแบบเป็นทางการก็มี บางทีพักอยู่ในหมู่บ้านเป็นเวลานาน มีทั้งชาวไทย และชาวต่างประเทศ ผู้เขียนจึงได้รวบรวมและได้จัดทำหนังสือข้อมูลของชาวไทดำ บ้านนาป่าหนาดขึ้น โดยค้นคว้าจากหนังสือต่าง ๆ ที่มีอยู่ทั้งเอกสาร ตำรับตำรา คำบอกเล่า ของผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน และผู้รู้ที่เป็นผู้สืบเชื้อสายมาจากผู้ปกครองของไทดำในอดีตโดยตรงซึ่งทำให้ ได้รับความรู้มากมายและมีรายละเอียดมาก จำเป็นต้องเขียนเฉพาะเรื่อง
การตั้งบ้านเรือนของหมู่บ้านนาป่าหนาด จะตั้งเรียงรายยาวไปตามถนนภายในหมู่บ้าน โดยมีถนนสาย บ้านนาบอน – บ้านสงเปลือย เป็นเส้นทางผ่านกลาหมู่บ้านภายในหมู่บ้านจะมีซอยตัดเป็นแนวเดียวกันสิบซอย ปัจจุบัน บ้านนาป่าหนาดแบ่งการ ปกครองเป็นสองหมู่บ้าน คือ หมู่ที่ 4 (คุ้มใต้) และ
จากคำบอกเล่าของพ่อแม่ และผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้านนาป่าหนาดทราบว่า เมื่อประมาณ ปี พ.ศ.2460 ชาวบ้านได้พากันอพยพเข้ามาตั้งบ้านเรือน อยู่ที่นี่ ซึ่งเมื่อก่อนบริเวณนี้เป็นป่าไม้ ที่อุดมสมบูรณ์ตอนแรกเรียกว่า บ้านนาป่าติ้ว ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อใหม่ว่า"บ้านนาป่าหนาด"เพราะบริเวณนี้ มีต้นหนาดมากมาย นอกจากนี้ยังมีป่าไผ่ ไม้ประดู่ ไม้เปือย ไม้แดง ไม้เต็งรัง มากมาย มีสัตว์ป่าชุกชุม มีแหล่งน้ำธรรมชาติ 2 แห่ง คือ ลำน้ำฮวยและลำน้ำ ห้วยป่าติ้ว หรือ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ห้วยน้อย
หมู่บ้านวัฒนธรรมบ้านไทดำบ้านนาป่าหนาด ตั้งอยู่ที่บ้านนาป่าหนาดคุ้มใต้ ตำบลเขาแก้ว อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ตั้งอยู่บนที่ดิน ของอาจารย์จารุณี ซึ่งเสียค่าเช่าเป็นรายปีแต่ตั้งแต่ก่อตั้งมาท่านอาจารย์ยังไม่เก็บค่าเช่า เลยแม้แต่บาทเดียวก็สนับสนุนในการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทดำ
ในส่วนของการจัดแสดงนั้น ภายในที่ตั้งของหมู่บ้านวัฒนธรรมไทดำนั้น เป็นการจัดแสดงสถานการณ์การใช้ ชีวิตประจำวันของชาวไทยดำ การทอผ้า การตีมีด การใช้ชีวิตของคนเฒ่าคนแก่ลักษณะการตั้งบ้านเรือนของชาวไทดำและยังมีการสนับ สนุนให้คนแก่ของหมู่บ้านได้มีกิจกรรม และมีการประชุมกันภายในกลุ่มเป็นประจำ
หมู่บ้านวัฒนธรรมไทดำบ้านนาป่าหนาดเป็นหมู่บ้านที่มีลักษณะเป็นหมู่บ้าน สาธิต ความเป็นไทดำทั้งหมดไม่ว่าจะเป็นกิจกรรม หรือการ ดำเนินชีวิตต่าง ๆ ของชาวไทดำ ให้ผู้ที่เข้าเยี่ยมชมได้เห็นภาพจริงองค์ความรู้ที่เกิด
ช่วงสุดท้ายของตะลอนตามอำเภอใจในวันนี้ ไทดำแม้จะอพยพอยู่หลายครั้ง ตั้งแต่หลบหนีภัยศึกฮ่อ
ปัจจุบันหมู่บ้านวัฒนธรรมไทดำบ้านนาป่าหนาด ยังมีการอนุรักษ์วัฒนธรรมไทดำ มีบ้านที่สร้างขึ้นตามแบบเอกลักษณ์ดั้งเดิมของชาวไทดำ รวมทั้งเครื่องใช้ต่างๆ ในชีวิตประจำวัน ที่แสดงให้เห็นถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ในอดีต และยังมีการรวมกลุ่มทอผ้าพื้นเมือง ของชาวบ้าน โดยสามารถชมการทอผ้า และเลือกซื้อสินค้าเป็นของฝากได้ นักท่องเที่ยวที่สนใจที่จะสัมผัสชีวิต ความเป็นอยู่ ชาวไทดำแบบโฮมสเตย์ได้เช่นกัน....!!!นวย เมืองธน
*******************************************
